Klein Zwitserland van Judith Bruynzeels: Trauma verkennen door middel van kunst
Op 26 en 30 mei vonden de MATZER-LAB presentaties plaats van het nieuwste kunstproject Klein Zwitserland van Judith Bruynzeels. In deze terugblik gaan we in gesprek met Judith over haar werkwijze, de presentatie en wat ze ervan vond.
Als kunstenaar en theatermaker onderzoekt Judith op verschillende manieren hoe trauma en dissociatie invoelbaar en bespreekbaar te maken is door middel van kunst. “Het meervoudige project, ‘Mijn naam is Haas’, bestaat uit tekeningen, audio en poëzie met daarnaast de Hazenbijeenkomst voor hulpverleners waar we via audio en een boekenvoorstelling ervaringsgericht kennis overbrengen.” vertelt Judith.
Met de mogelijkheid om gebruik te maken van het MATZER-LAB is Judith aan een ontdekkingsreis begonnen om haar vaardigheden als kunstenaar verder te ontwikkelen en een het project ‘Mijn naam is Haas’ een vervolg te geven.
“Mijn achtergrond ligt in fysiek visueel theater, maar de afgelopen jaren heb ik steeds meer gebruik gemaakt van taal en audio in mijn werk. Bovendien heb ik tijdens de pandemie ontdekt hoe krachtig tekenen kan zijn. Deze twee kunstvormen vormden het startpunt voor een diepgaande verkenning van de complexiteit rondom de effecten van vroegkinderlijk trauma”, aldus Judith.
Tot op heden speelt ze ‘Mijn naam is Haas’ voornamelijk binnen de geestelijke gezondheidszorg. Judith had al lange tijd de wens om een kunstwerk te creëren dat toegankelijk is voor het grote publiek en het gesprek over trauma buiten de geestelijke gezondheidszorg op gang brengt.
Trauma en dissociatie
Volgens Judith omvat trauma zoveel meer dan alleen de gebeurtenis zelf.
“Het uit zich als een voortdurende stroom van ontastbare beelden, sensaties en gedragingen die vaak ook voor jezelf moeilijk te begrijpen zijn, laat staan voor de mensen om je heen. Dissociatie is in essentie een beschermingsmechanisme waarbij je de verbinding met jezelf, de ander en de omgeving verliest. Tijdens overweldigende gebeurtenissen ben je niet in staat helder te denken en hetgeen je wordt aangedaan op te slaan als een verhaal dat je chronologisch kunt navertellen.” vervolgt Judith.
“Via kunst zoek ik naar manieren om deze verhalen te vertellen, zodat we door middel van de ervaring die het werk oproept, met elkaar in contact kunnen komen.”
LAB-dagen:
Gedurende tien dagen, verspreid over twee maanden, dook Judith samen met een team bestaande uit Floris van Bergeijk (componist), Just Rijntjes (tekstcoach en dramaturg) en Suzanne Huijs (grafisch ontwerper en beeldend kunstenaar) de studio in.
“Met behulp van de cut-up techniek begon ik taal uit verschillende bronnen te ontleden, met als doel een vorm van storytelling te creëren die te volgen is door de opgeroepen emoties, in plaats van een lineair verhaal. Toeval speelt een belangrijke rol in mijn werk, en dat kost tijd. Ontelbare pagina’s tekst werden verwerkt tijdens het werken met het loopstation.
Op deze manier ontstond de tekst voor de audio binnen de installatie. In de studio konden we de vorm van een installatiekunstwerk verkennen. De innerlijke wereld van iemand met dissociatieve problematiek is verdeeld en voelt als een doolhof waar geluiden en stemmen vanuit verschillende hoeken opkomen. Ik wilde het gevoel van verstoppertje spelen creëren, omdat je op zoek moet gaan naar de verschillende aspecten van de gebeurtenis.
De stemmen worden klank en vervolgens zang, alsof je langzaam in de tijd verdwijnt en niet meer precies kunt horen wat er gezegd wordt.
De stemmen worden klank en vervolgens zang, alsof je langzaam in de tijd verdwijnt en niet meer precies kunt horen wat er gezegd wordt. We speelden deze opname twintig minuten lang af via vier luidsprekers, waardoor er een gevoel van desoriëntatie ontstond,” vertelt Judith over haar werk Klein Zwitzerland.
Daarnaast heeft Judith samen met Suzanne een poëziebundel gemaakt. Zowel de bundel als het installatiekunstwerk maakten deel uit van de presentatie. Judith: “Ik wilde dat bezoekers konden rondlopen in de wereld van iemand met trauma, zich verloren konden voelen zonder af te haken. De bundel bood enige context en verduidelijking en ondersteunde de essentie van de ervaring.”
Presentatie van het onderzoek:
In totaal hebben vijftig mensen de presentatie van Judith bezocht, waaronder hulpverleners binnen de geestelijke gezondheidszorg, theatermakers en programmeurs. Dit leverde mooie reacties op van bezoekers:
“Mensen werden na verloop van tijd mede-objecten in de ruimte, en door de verplaatsing veranderde de dynamiek en beleving van de ruimte. Ik raakte het besef van tijd kwijt, maar zij boden houvast.”
“Ontheemd, verdwaald, de tijd kwijtraken, wanneer je geen grip kunt krijgen op het narratief, vraagt het werk je om naar binnen te gaan en te ontdekken wat de ervaring met je doet.”
“Verdwaald, ontheemd, indrukwekkend. Ik wilde telkens heen en weer tussen de bundel en de installatie. Ik ervaarde een fysiek onbalans. Het was prachtig ontroerende en herkenbaar.”
Judith: “Wat ik artistiek gezien erg waardevol vond, was dat de mensen in de installatie zelf onderdeel werden van die verdeelde wereld. De installatie in combinatie met de bundel is op zichzelf zeer geslaagd. Wat we hebben gecreëerd, vormt een stevige basis om verder op voort te bouwen.“
Benieuwd naar de installatie? Judith maakte deze impressie op film:
Wil je meer weten over Klein Zwitzerland? Ga dan naar www.mijnnaamishaas.info
Haar bundel is hier te koop: https://mijnnaamishaas.info/product/klein-zwitserland/